PMDD: Wat is het en wat kun je eraan doen?

Veel vrouwen zijn wel bekend met PMS, het premenstrueel syndroom. Dan treden er vlak voor de menstruatie allerlei klachten op, die knap belastend kunnen zijn en het dagelijks leven behoorlijk kunnen beïnvloeden. Denk aan pijnlijke, gezwollen borsten, lage rugpijn, gewrichtspijn, hoofdpijn, opgeblazen gevoel, gewichtstoename, moodswings, woede-uitbarstingen, somber, prikkelbaar, angstig, vermoeid, terugtrekgedrag…. Het PreMenstrual Dysphoric Disorder (PMDD) treedt ook voor de menstruatie op. Het is misschien wat verwarrend, want wat is PMDD precies en wat is het verschil met PMS? Hoe weet je of je last hebt van PMDD? En wat kun je eraan doen

Wat is PMDD?

PMDD betekent dat je last hebt – in het Nederlands vertaald – van het ‘premenstrueel dysforie syndroom’. Dysforie betekent volgens het Nederlandstalige Wikiwoordenboek: sombere stemming, somber gevoel met ook gevoelens van prikkelbaarheid, angst, huilbuien en onrust. In feite kun je het zien als het tegenovergestelde van ‘euforie’. Net als PMS is PMDD gerelateerd aan je menstruele cyclus; klachten komen op in de periode voordat je ongesteld wordt. Die periode kan bij PMDD overigens wel lang zijn, want het kan al beginnen vanaf je eisprong, zo’n twee weken voordat je ongesteld wordt. Geschat wordt dat het bij 5-8 procent van de Nederlandse vrouwen in de vruchtbare jaren voorkomt, zo schrijft de stichting PMDD Nederland op haar site. PMS komt wat vaker voor: de schatting is bij 5-12 procent van de vrouwen in vruchtbare leeftijd.

Wat zijn de symptomen?

Het woord ‘dysforie’ omschrijft dus al de mentale klachten die kunnen spelen. Samengevat gaat om het om mentale klachten als somberheid, prikkelbaarheid, angsten, huilbuien en onrust. Daarnaast kunnen vrouwen ook last hebben van moeheid, gebrek aan energie, veranderingen in eetlust en slaapproblemen. Bovendien kan er sprake zijn van lichamelijke symptomen als gevoelige borsten, gewrichts- of spierpijn, opgeblazen gevoel en gewichtstoename.

Officiële criteria voor diagnose

PMDD is onlangs toegevoegd als erkend syndroom in het Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 5^e editie (DSM-5) in de categorie depressieve aandoeningen (PMS is al langer erkend als aandoening). Om de diagnose PMDD te stellen, moet een vrouw minstens vijf van de volgende symptomen hebben, waarvan eentje uit de eerste vier genoemde symptomen (die hebben we hier vetgedrukt):

1. Fors gedeprimeerde stemming, heftige gevoelens van hopeloosheid, negatief zelfbeeld.
2. Hevige gevoelens van onrust, gespannen en opgefokt voelen.
3. Emotionele labiliteit.
4. Hardnekkige gevoelens van woede of prikkelbaarheid, veel conflicten met andere mensen.
5. Minder interesse in dagelijkse bezigheden, zoals werk, school, vrienden en hobby’s.
6. Minder concentratievermogen.
7. Snel moe en lusteloos. Weinig energie.
8. Veranderde eetlust: overeten of hunkeren naar specifieke voedingsmiddelen.
9. Te veel of juist te weinig slapen.
10. Overweldigd voelen of gevoel hebben geen controle te hebben.
11. Andere fysieke symptomen: gevoelige borsten, gezwollen borsten, hoofdpijn, gewrichtspijn, spierpijn, opgeblazen gevoel of gewichtstoename.

Hoe wordt PMDD veroorzaakt?  

Hier zit het grootste verschil met PMS, want de oorzaak ligt op een ander vlak. De stichting PMDD Nederland geeft aan dat er bij PMDD géén sprake is van hormonale disbalans, zoals bij PMS (lees deze blog voor meer uitleg over de oorzaken van PMS). PMDD wordt op deze site omschreven als ‘een heftige reactie op het natuurlijke stijgen en dalen van oestrogeen en progesteron’. Dus: je cyclus functioneert zoals het moet, maar je reageert anders dan gebruikelijk op de boodschap van het hormoon progesteron.

In de fase voor je menstruatie stijgt je progesteron en onderzoek wijst erop dat bij PMDD de hersenen hierop dus anders reageren dan normaal. De meeste vrouwen voelen zich kalmer- progesteron noemen we niet voor niets ons ‘zen-hormoon’. Maar bij vrouwen met PMDD zorgt dit hormoon juist voor een tegenovergesteld effect, namelijk negatieve stemmingsveranderingen, ofwel ‘dysforie’ zoals hierboven omschreven. De stichting PMDD zegt hierover ook dat de oorzaak mogelijk erfelijk is, waardoor vrouwen met PMDD gevoeliger zijn voor de hormonale cyclus-schommelingen. Er lopen veel onderzoeken, en het kan goed dat uiteindelijk hieruit zal blijken dat PMDD het resultaat is van een combinatie van factoren. Dat moet nog verder opgehelderd worden.

Hoe weet je of je last hebt van PMDD of PMS? 

PMS en PMDD verschillen dus wat in hoe het wordt veroorzaakt, maar de klachten die je ervan kunt hebben lijken nogal op elkaar. PMS-klachten kunnen heftig genoeg zijn om de dagelijkse activiteiten te beïnvloeden. PMDD wordt in een samenvatting van het boek Premenstrual Dysphoric Disorder omschreven ‘als de meest ernstige vorm van PMS met de grootste beperkingen voor het functioneren van vrouwen’. Hun kwaliteit van leven wordt dermate beïnvloed door PMDD dat zij vaak aan de bel trekken en hulp zoeken.

Je kunt inzicht krijgen door een paar maanden bij te houden hoe jouw klachtenpatroon verloopt. Dat kan bijvoorbeeld in mijn cyclusplanner, dat is een handige tool hiervoor. Vervolgens kun je natuurlijk met een gynaecoloog een afspraak maken om zeker te weten of je klachten komen door PMS of PMDD. Er bestaan helaas geen bloed- of speekseltesten die uitsluitsel kunnen geven.

Wat kun je doen?

In ieder geval kun je je hoe dan ook je leefstijl onder de loep nemen. Dat is altijd een goed idee en kan een positief effect hebben op je klachten. Dit zijn allemaal onderdelen van je leefstijl die je kunt aanpassen:

• Wat eet je? Schrap bijvoorbeeld suikers en andere snelle koolhydraten uit je menu en voeg groenten toe (richtlijn: 350-500 gram groenten per dag, bladgroenten, kruisbloemige groenten/kolen, etc.).
• Val af, indien nodig.
• Let op met alcohol en stop met roken als je dat doet.
• Ontspan voldoende: en let vooral op waar JIJ van ontspant (niet iemand anders!).
• Beweeg voldoende (fietsen, wandelen, etc.) en doe ook wekelijks aan krachttraining.
• Bedenk hoe het staat met stresslevel. Zijn er veel stressfactoren in jouw leven? Het maakt je stressbestendiger en zorgt ervoor dat je beter ‘gewapend’ bent tegen de klachten van PMDD.

Interessante boeken van mij die jou kunnen helpen met aanpassen van je leefstijl: Herstel je hormonen in 10 stappen en Help ik val niet af. De Cyclusplanner kan je dus helpen om je klachtenpatroon in kaart te brengen.

Ook kun je denken aan mijn online programma: de Viv Hormoon Herstel Methode voor extra begeleiding.

Disclaimer: Dit artikel is informatief bedoeld. Het is geen vervanging van medische diensten en informatie. Raadpleeg bij twijfel en medicijngebruik altijd een huisarts of behandelend arts.

Bronnen:

https://www.pmddnederland.nl/wat-is-pmdd

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30335340/