PCOS: Wat is het? En wat kun je eraan doen?

Vaak ontdekken vrouwen pas dat ze PCOS hebben als ze stoppen met de pil en het maar niet lukt om zwanger te raken. Naast deze twee symptomen zijn er ook andere tekenen die op PCOS kunnen wijzen, zoals: acné, overmatige mannelijke haargroei, bijvoorbeeld op de bovenlip, of juist mannelijke kaalheid op de kruin en een terugtrekkende haargrens. Vrouwen die de pil niet slikken kunnen merken dat zij PCOS ontwikkelen doordat hun menstruaties onregelmatiger en heviger worden. Al met al leidt PCOS dus tot vervelende klachten. Maar: wat is PCOS nu precies? Wat zijn de oorzaken en welke hormonen spelen hierbij een rol? Daar gaan we in deze blog dieper op in. We eindigen natuurlijk met tips om PCOS te herstellen, of beter nog, te voorkomen. We kunnen je alvast verklappen dat het gelukkig vaak helpt om de hormonale disbalans aan te pakken.

Wat is PCOS?

PCOS is een afkorting voor het polycysteus-ovariumsyndroom. Een syndroom betekent ‘een verzameling symptomen’, zoals hierboven omschreven. PCOS is een erkende aandoening waar zes tot negen procent van – vaak jonge – vrouwen last van hebben. De diagnose wordt gesteld aan de hand van het hebben van minstens twee van de volgende symptomen:

• Veel eiblaasjes op de eierstokken (dit is te zien op een echo), maar er komt geen eisprong op gang.
• Onregelmatige, weinig of geen menstruaties (minder dan twee keer per drie maanden). Tegelijkertijd zijn menstruaties als ze eenmaal plaatsvinden, langdurig en hevig.
• Overmatige aanmaak van het mannelijke hormoon testosteron, wat de relatie met acné en mannelijke haargroei en -uitval verklaart.

Tot slot…

Het is hier op zijn plaats om de relatie met overgewicht te noemen, al wordt dit niet meegenomen in de officiële diagnose. Het blijkt dat zestig tot tachtig procent van de vrouwen met PCOS kampt met flink overgewicht. Een veel kleinere groep is juist slank. Bij hen speelt vaak dat zij last hebben van ‘fat on the inside’, ofwel vet rond de organen. Hoe dan ook: in beide gevallen speelt een te veel aan vet dus een rol.

Onze maandelijkse cyclus en PCOS

Hoe kan PCOS ontstaan? Om dit uit te leggen is het handig om heel kort onze maandelijkse cyclus te beschrijven, met nadruk op de hormonen die een rol spelen bij PCOS.

Specifieke dagen:

• 1-5 De menstruatiefase: het opgebouwde baarmoederslijmvlies vloeit af.
• 6-14 De folliculaire en ovulatiefase: je oestrogenen nemen toe, ter voorbereiding op de eisprong (ovulatie).
  • Rond dag 14: De daadwerkelijke eisprong vindt plaats onder invloed van een piek in de productie van LH (het luteïniserend hormoon). LH zorgt ook voor een piek in de productie van testosteron, waardoor je scherp van geest bent en je zelfverzekerd voelt. Tot slot is ook nog eens je oestrogeenproductie op z’n top, waardoor jij je energiek en aantrekkelijk voelt. Alles in gereedheid voor een succesvolle bevruchting!
• 15-28 De luteale fase: de fase waarin een eitje wel/niet bevrucht wordt. In deze fase is het belangrijk dat het hormoon progesteron zijn werk kan doen, en oestrogeen daalt.
• Als er geen bevruchting van het eitje plaatsvindt, zal het opgebouwde baarmoederslijmvlies afgestoten worden en de cyclus weer opnieuw kan beginnen, bij dag 1…

Zoals ik al eerder zei spelen bij PCOS bepaalde factoren geen rol: de eisprong, acné, overgewicht of visceraal vet, ongewenste mannelijke haargroei en kaalheid. Vanuit de beschrijving van de cyclus van de vrouw kun je wellicht al vermoeden dat er iets misgaat in de dagen rond de eisprong. Er kan iets misgaan met de hormonen LH en testosteron.

De belangrijkste oorzaken van PCOS…

Op zoek naar de belangrijkste oorzaken van PCOS, is het hier nu handig om een stapje terug te doen. Ga op zoek naar het antwoord op de vraag waarom LH en testosteron niet meer goed functioneren. Het blijkt dat een ander hormoon hierbij een belangrijke rol speelt, namelijk: insuline.

Wat is insuline?

Insuline is kort gezegd het hormoon dat onze bloedsuiker kan verlagen. Om allerlei redenen kan het gebeuren dat we te veel insuline produceren en onze cellen insulineresistent worden. We noemen hier één van de belangrijkste redenen: een ongezond voedingspatroon met veel suikers en snelle koolhydraten, waardoor we (te) veel insuline produceren. Overproductie aan insuline kan leiden tot een vicieuze cirkel van insulineresistentie en een te veel aan insuline in de bloedbaan. In het boek Herstel je hormonen kun je veel meer lezen over de werking van insuline en over insulineresistentie.

Het gevolg van een te veel aan insuline in de bloedbaan

Een te veel aan insuline in de bloedbaan heeft veel gevolgen voor onze gezondheid, maar voor deze blo is het belangrijk om het te relateren aan het ontstaan van PCOS. Te veel insuline in de bloedbaan stimuleert namelijk het hormoon LH, waardoor er veel te veel testosteron wordt geproduceerd. Een overschot aan testosteron blokkeert helaas de ovulatie en de eisprong, die juist door LH in gang gezet moet worden. Best gek, maar je kunt het zo zien, dat het evenwicht tussen de werking van LH en testosteron wordt verstoord en er dus geen eisprong plaatsvindt. Dat is uiteindelijk de bottomline. Dit heeft als gevolg dat er eierstokken blijven zitten met veel ‘niet springende eiblaasjes’ (dit zijn de eiblaasjes die een gynaecoloog op de echo kan zien).

Omzetting van testosteron naar oestrogeen

Veel testosteron vanuit de eierstokken geeft verder dus ook al die andere vervelende kwalen, al die ‘mannelijke symptomen’, zoals overmatige haargroei, kaalheid en acné. Alsof dat nog niet genoeg is, zorgt de aanwezigheid van overmatig testosteron er ook nog eens voor dat er te veel testosteron in oestrogeen wordt omgezet. Dit komt door het enzym aromatase. Door deze omzetting kan oestrogeendominantie ontstaan, juist in de fase dat progesteron moet domineren, zoals we in de luteale fase hierboven beschreven. Oestrogeendominantie leidt weer tot dat het andere genoemde symptoom, namelijk die hevige, langdurige menstruaties.

Ook over oestrogeendominantie is veel meer te vertellen, lees hiervoor Herstel je hormonen of lees de blog over PMS, een andere kwaal die veel vrouwen treft.

Volg je het hele pcos verhaal nog?

Het is namelijk best ingewikkeld, maar kort samengevat: PCOS kan ontstaan door problemen met de werking van de hormonen insuline, LH, testosteron en oestrogeen. PCOS begint dus vaak met een te veel aan insuline in de bloedbaan.

Nog één ding willen we hier aanstippen, om het plaatje compleet te maken. We hebben het tot nu toe namelijk nog niet gehad over de invloed van (chronische) stress, terwijl dit ook belangrijk is.  Te veel cortisol (stresshormoon) kan leiden tot overproductie van het hormoon insuline. Je weet wel: het startpunt voor het ontstaan van PCOS.

Wat kun je doen aan PCOS?
We eindigen deze blog met een aantal tips die de (samen)werking van je hormonen verbeteren. We geven vooral tips die de werking van het hormoon insuline verbeteren, daar dit hormoon meestal als eerste de hormonale disbalans in gang zet die uiteindelijk leidt tot PCOS.

8 tips tegen PCOS:

• Schrap verborgen suikers en geraffineerde, snelle koolhydraten uit je menu.
• Eet niet meer de hele dag door, maar beperk je tot twee tot drie gezonde, verzadigende maaltijden per dag. Eiwitten en gezonde vetten verzadigen je meer dan (snelle) koolhydraten.
• Eet dagelijks 350-500 gram groenten per dag en maximaal 2 stuks/porties fruit. Voeg wekelijks een paar keer (vette) vis en schaal- en schelpdieren toe aan je menu.
• Ga nuchter bewegen, dat wil zeggen met een lege maag, dat herstelt je insulineresistentie en vermindert oestrogeendominantie.
• Voeg vooral ook krachttraining toe aan je beweegpatroon, als je dit nog niet doet, dit verbetert je insulinehuishouding. Voor slanke vrouwen helpt krachttraining om van visceraal vet af te komen.
• Ben je te zwaar? Zorg dan dat je afvalt. Vijf tot tien procent gewichtsverlies kan de eisprong herstellen bij zestig tot tachtig procent van vrouwen met PCOS. Dit kan met mijn boek ‘Help, ik val niet af’. Dit boek gaat over de relatie tussen hormonen en afvallen.
• Toch ook een cortisoltip, omdat dit ook tot insulineresistentie leidt: vermijd (chronische) stress zoveel mogelijk. Kijk naar wat jóu stress geeft en probeer hier zoveel mogelijk iets aan te doen.
• En voeg vooral aan je dagelijks leven toe waar jij van ontspant, dat is echt heel belangrijk!

Zeg maar hallo tegen waardevolle informatie

Wil je meer uitleg over insulineresistentie, oestrogeendominantie en al je andere hormonen die meespelen voor jouw hormonale balans? En wil je begrijpen waarom dus bv minder eetmomenten per dag en nuchter bewegen zo belangrijk zijn? Lees dan vooral Herstel je hormonen in 10 stappen. In dit boek lees je ook over de invloed van (chronische) stress én over welke voeding en hoe een bepaalde leefstijl jou nog meer kunnen helpen.

Vermoed je dat bij jou PCOS speelt? Je kunt een afspraak maken bij een gynaecoloog voor een echo. Dat biedt uitsluitsel.

Wil je om welke reden dan ook je leefstijl en voedingspatroon aanpassen? Kijk dan eens bij mijn online programma ‘De Viv Hormoon Herstel Methode. Hopelijk zijn PCOS en/of andere hormonale kwalen voor jou dan geen issue (meer). Hoe fijn is dat?!

Bronnen

Rosenfield, R. L., & Ehrmann, D. A., 2016; The Pathogenesis of Polycystic Ovary Syndrome (PCOS): The Hypothesis of PCOS as Functional Ovarian Hyperandrogenism Revisited. Endocrine reviews oct 2016, 37(5), 467–520, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27459230/

Wolf W.M. et.al. 2018, Geographical Prevalence of Polycystic Ovary Syndrome as Determined by Region and Race/Ethnicity; Int J Environ Res Public Health, 2018 Nov 20, 15(11):2589 https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30463276/