Belangrijke lessen uit het boeddhisme die mijn leven veranderden

Sinds ongeveer acht jaar ben ik betrokken bij het boeddhisme. Regelmatig ga ik op retraites, lees ik mij in en heb ik contact met mede boeddhisten in Europa. In die acht jaar is er enorm veel veranderd in mijn leven en ik deel met jou graag de belangrijkste lessen die ik geleerd heb.

Alles is vergankelijk

Niks blijft en alles verandert altijd en continu. Misschien is het een eng idee, maar denk er maar eens over na. Je bent nu niet meer dezelfde persoon als gisteren en nooit komt dit moment meer terug. Mensen komen en gaan. Onze gezondheid verslechtert, lente wordt zomer en zomer wordt herfst. Zo is dat ook het geval met onze gedachten, gevoelens, met angst en met vreugde. Dit kan een heel hopeloos gevoel geven, maar mij sterkt het juist, omdat ik ook weet dat na regen zonneschijn komt en ik alles wat ik nú heb extra op waarde kan schatten.

Minder geneigd tot oordelen

Als alles komt en gaat, als alles is zoals het is en we toch een groot gedeelte van wat ons bezighoudt niet kunnen veranderen, heeft oordelen ook weinig zin. Soms zit je in een nare situatie: uiteindelijk zijn emoties die hierbij horen niet goed of slecht. Goed en slecht zijn slechts twee kanten van dezelfde medaille. De weerstand loslaten en iets laten zijn zoals het is, maakt dat we meer energie overhouden en dat we het hele spectrum van de menselijke beleving kunnen ervaren.

Compassie en vergeving zijn makkelijker

In het boeddhisme bestaat er een meditatievorm die heet ‘metta bhavana’. Tijdens deze meditatie wek je liefdevolle vriendelijkheid op voor jezelf, een vriend, een neutraal persoon, een moeilijk persoon en alle levende wezens op de wereld. Je wenst iedereen het allerbeste.

Wanneer je in eerste instantie iemand zou bestempelen met ‘slecht’ of ‘niet leuk’, heeft boeddhisme mij geleerd dat Iedereen zijn redenen om te doen zoals hij of zij doet. Uiteindelijk komt het op hetzelfde neer: iedereen streeft naar de afwezigheid van pijn en het verkrijgen van geluk. Dat verbindt ons allemaal met elkaar.

Wanneer we minder snel oordelen, maar proberen compassie te hebben voor al het leven op deze wereld, helpen wij hiermee ook onszelf! Denk bijvoorbeeld aan vergeving. We denken vaak dat wij met vergeven een ander van een ongemak bevrijden en daar zijn onze ego’s vaak te koppig voor. Toch is vergeving iets wat meer te maken heeft met jouzelf dan met de ander. Door een ander te vergeven bevrijd je jezelf uit de ban van boosheid.

Alles is met elkaar verbonden

Dat alles met elkaar verbonden is klinkt lekker zweverig, maar het wordt erg concreet met deze quote van Thich Nhat Than, een invloedrijke boeddhistische monnik:

“Interbeing: If you are a poet, you will see clearly that there is a cloud floating in this sheet of paper. Without a cloud, there will be no rain; without rain, the trees cannot grow; and without trees, we cannot make paper. The cloud is essential for the paper to exist. If the cloud is not here, the sheet of paper cannot be here either.”

Voor de volledige passage van deze quote, kun je hier klikken. Je kunt hieruit ook concluderen dat onze acties consequenties hebben voor alles om ons heen. Wellicht merk je dit niet direct niet, maar uiteindelijk is het wel zo. Denk maar aan de film The Butterfly Effect, waarbij de hoofdrolspeler terug gaat in de tijd en steeds iets net even anders aanpakt en hierdoor de toekomst totaal anders uitpakt. Ons gedrag heeft consequenties die niet te overzien zijn, omdat alles met elkaar in verbinding staat.

Verantwoordelijker voelen

Wanneer we beseffen dat ons gedrag consequenties heeft voor dat om ons heen, gaan we het grotere geheel zien: het effect van wat wij doen op het milieu of op anderen. Het is zo simpel: als jij naar iemand lacht, krijg je over het algemeen een lach terug. Je kunt met die actie net iemand zijn dag goed maken met al de gevolgen van dien. Het bewust worden van wat er om mij heen is en leeft, mijn invloed daarop – zelfs wanneer ik het niet direct zie – heeft ervoor gezorgd dat ik veganistisch ben gaan eten. Dat is mijn manier om bij te dragen aan de wereld om mij heen.

Vriendelijker zijn

Ken je afbeeldingen van boeddhistische monniken die altijd lijken te lachen? Het is de afwezigheid van innerlijke weerstand. Wat dat betreft oogst je wat je zaait. Je krijgt wat je geeft. Wanneer wij vriendelijk zijn voor alles om eens heen en soms handelen uit belangeloosheid, worden wij daar zelf ook gelukkiger van. Iemand anders helpen ervaar ik als mijzelf helpen. Ik word blij van een blij gezicht. Daar moet ik regelmatig mijn ego voor aan de kant zetten: door vriendelijk te zijn tegen iemand die dat niet voor mij is geweest bijvoorbeeld. Dat betekent overigens niet hetzelfde als over je heen laten lopen. Je kunt vriendelijk zijn, maar nog steeds wel je grenzen aangeven. Vriendelijk zijn kan altijd en overal en is ook nog eens gratis!

Meer rust in het hoofd

Door tijdens meditatie van een afstand te kijken naar mijn gedachten en emoties en deze te laten zijn voor wat ze zijn, kan ik uit de ban hiervan komen. Ik stap uit de maalstroom van gedachten. Hoe meer ik mediteer, hoe beter dit ook in het dagelijks leven lukt. Door niet in beslag te worden genomen door mijn gedachten en te oordelen over omstandigheden, ervaar ik meer rust en geluk.

Meer inzicht

Door alles te zien voor wat het is kan je helderder naar jezelf, je gedrag en je drijfveren kijken. Waarom doe je iets? Welke patronen kun je ontdekken? We hebben heel veel automatische reacties op situaties of mensen, die helemaal niet altijd de beste zijn, maar die nu eenmaal in ons systeem zitten. Boeddhistische meditatie heeft mij geleerd minder reactief te zijn, maar beter te worden in ‘antwoorden’. In plaats van reageren vanuit een reflex, kan ik eerst de situatie overzien en een keuze maken hoe ik op de situatie antwoord geef. Ik steek mijn middelvinger niet meer op, wanneer iemand vervelend doet in het verkeer. Soms glimlach ik dan zelfs en geloof me: dat voelt veel beter.

Kracht van eenvoud

Door het niet steeds zoeken naar afleiding, maar alles onder ogen zien zoals het is, merk ik dat ik eigenlijk heel weinig nodig heb en er heel veel kracht uit eenvoud te halen is: rust, stilte, regelmaat, versimpelen. Terug naar de basis van het leven. Alles om ons heen is vergankelijk. Als we ons bijvoorbeeld te veel aan spullen hechten, worden we alleen maar ongelukkig als iets kapot gaat. Denk aan een kras op je gloednieuwe auto: dat is echt vervelend. Zonder auto, had je hier geen ellende van gehad.

Natuurlijk mag je zoveel spullen hebben als je wilt, maar ik heb geleerd mijn geluk er niet meer zo van afhankelijk te laten zijn. Het hebben van spullen of het hebben van geweldige mensen om ons heen is niet vanzelfsprekend. Kunnen leven met veel minder maakt dat ik dankbaar ben voor alles wat ik wél heb en voor de kleinste dingen die iemand voor me doet.

Beter luisteren

Dankzij meditatie heb ik geleerd er voor iemand te zijn. Ik heb geleerd om mij open te stellen en ontvankelijk te zijn voor wat zich aandient, zodat de ander zichzelf kan zijn met alles wat daarbij hoort. Luisteren betekent niet oordelen, je drang herkennen om te reageren en je af te vragen of de ander hier baat bij heeft of dat vooral jij hier baat bij hebt. Wanneer je luistert gaat het om de ander en is het aan jou om je eigen behoeften los te laten en die van de ander de ruimte te geven. Hiermee oefenen kan heel veel inzicht geven in jezelf en sterkere en diepere relaties als gevolg hebben.

Tekst: Marieke de Groot